Utworzony w 1959 roku rezerwat to mozaika oligotroficznych i eutroficznych zbiorowisk roślinnych, od torfowisk i turzycowisk przez bór bagienny i suchy, aż po olsy i łęgi, przyległych do źródlisk rzek: Trupień i Czarna Staszowska.

Dzięki statusowi obiektu dydaktycznego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, rezerwat jest jednym z lepiej zinwentaryzowanych i rozpoznanych przyrodniczo obszarów w regionie. Dzięki licznym badaniom botanicznym zinwentaryzowano na terenie rezerwatu około 400 gatunków roślin naczyniowych! Wiele z nich to rzadkie gatunki chronione tworzące unikatowe zbiorowiska roślinne.

Niestety z uwagi na stale obniżający się od lat, poziom wód gruntowych oraz związaną z tym postępującą sukcesję na fragmentach torfowisk, w rezerwacie dochodzi do niekorzystnych zmian zanikania najcenniejszych i najbardziej wrażliwych zbiorowisk roślinnych.

Koniecznym stają się zabiegi ochrony czynnej, których punktem wyjścia, co podkreślają naukowcy, są rzetelne badania hydrogeologiczne, które pozwolą na określenie bieżących stosunków wodnych.

Od roku 2017 z inicjatywy Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach i przy współpracy z Nadleśnictwem Daleszyce prowadzone są badania dotyczące badania poziomu wód gruntowych na obszarze Białych Ługów z wykorzystaniem stałej sieci piezometrów. Jednocześnie prowadzone były również działania z zakresu wycinania drzew i krzewów, które zarastają najcenniejsze fragmenty torfowisk, przyczyniając się do ich degradacji.

W ostatnich dniach pracownicy obu instytucji wspólnie dokonywali odczytów poziomu wód gruntowych, które na mocy podpisanego porozumienia, będą kontynuowane przez służbę leśną nadleśnictwa.

Odczyty polegają na pomiarze za pomocą specjalnego urządzenia zwanego świstawką na taśmie mierniczej poziomu wód w trwale zainstalowanych w odwiertach piezometrach. W sumie comiesięczne pomiary będą wykonywane w sieci 25 piezometrów regularnie rozmieszczonych na terenie chronionego obszaru.

Wyniki monitoringu zostaną w przyszłości poddane analizie, na podstawie której podejmowane będą prace z zakresu inżynierii hydrologicznej służącej wydajniejszej retencji wody na terenie rezerwatu.