Sędziwy, ale wciąż witalny dąb Bartek rosnący na terenie Nadleśnictwa Zagnańsk po raz kolejny doczeka się potomstwa – tym razem wegetatywnego, które powstanie w procesie szczepienia. Leśnicy w ramach projektu ochrony, zachowania i promocji tego wyjątkowego pomnika przyrody pobrali zrazy, czyli fragmenty pędów w celu wyhodowania „Bartusiów”.

Zrazy pobrali leśnicy – arboryści z Arboretum Leśnego im. prof. Stefana Białoboka w Stradomii przy Nadleśnictwie Syców na zlecenie Nadleśnictwa Zagnańsk w dniu 17 lutego 2022 r. z użyciem specjalnego sprzętu i technik arborystycznych, w sposób bezpieczny dla pomnika przyrody.

Podobne działanie miało miejsce w 2017 r., kiedy to ramach tego samego projektu Lasów Państwowych dotyczącego ochrony, zachowania i promocji pomnika przyrody, realizowanego ze środków funduszu leśnego, w tym samym arboretum dąb Bartek rozmnożono wegetatywnie. Wówczas w marcu pobrano pędy i wyhodowano 400 sadzonek. Wiele z nich zostało posadzonych przez różne instytucje i organizacje w całym kraju w ramach upamiętnienia jubileuszu 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości i przy innych okazjach.

Obecnie sprawę szczepienia, pielęgnacji i wzrostu sadzonek będzie nadzorował Jarosław Sęktas, który jest kierownikiem arboretum. Sadzonki następnie trafią do kontenerowej, najnowocześniejszej leśnej szkółki w regionie w Nadleśnictwie Daleszyce. Leśnicy z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu i Nadleśnictwa Zagnańsk rozdysponują je wg zgłoszeń – przeznaczając na szczególne okazje i miejsca. Doskonałą okolicznością do posadzenia potomków dębu Bartka – symbolu ochrony przyrody będzie 100-lecie Lasów Państwowych przypadające w 2024 roku, czy jubileusz 160-lecia powstania styczniowego – w 2023 roku. Do sadzonek, tak jak poprzednio dołączany będzie okolicznościowy certyfikat potwierdzający ich pochodzenie.

Zrazy, czyli 20-30 cm długości fragmenty jednorocznych pędów o obwodzie ołówka z dobrze ukształtowanymi pączkami pobiera się w okresie zimowego spoczynku drzewa, jeszcze przed ruszeniem wiosennych soków. Następnie, w wyniku szczepienia na podkładce, czyli przygotowanym wcześniej, zredukowanym na wysokość drzewku dębowym innego pochodzenia powstaną identyczne genetycznie osobniki jak dąb Bartek. Jest to jeden ze sposobów zachowania zasobów genetycznych tego wyjątkowego drzewa. Dąb Bartek z racji sędziwego wieku obradza rzadko lub wcale, trudno więc jest wyhodować sadzonki z żołędzi, czyli stosując rozmnażanie generatywne, ostatni raz udało się to w 2018 roku uzyskując ze 100 żołędzi jedynie 19 sadzonek. Cały czas leśnicy czekają też na Bartusie z in vitro – choć akurat tu dąb Bartek jest oporny i jak twierdzi prowadzący badania dr hab. Paweł Chmielarz z Instytut Dendrologii PAN w Kórniku jest to cecha raczej osobnicza, niż kwestia sędziwego wieku…

Symbol świętokrzyskiej przyrody jest jednak w dobrej kondycji. Otoczony jest troskliwą opieką leśników w ramach projektu ochrony, zachowania i promocji finansowanego ze środków własnych Lasów Państwowych (funduszu leśnego). Po wykonaniu szeregu ekspertyz i działań dotyczących poprawy jego statyki (m.in. konserwacja systemu podpór i wiązań) oraz zdrowotności (m.in. doświetlenie korony, usunięcie nalotów drzew i roślin zielnych z wgłębień w obrębie konarów) ze względu na zmianę klimatu, trudne warunki pogodowe, ujęcia wody w pobliżu i związane z tym obniżenie wód gruntowych, w ostatnich latach szczególną uwagę leśnicy poświęcają właśnie zagadnieniom wody w jego otoczeniu. – W 2022 roku w ramach projektu planowane jest wykonanie instalacji nawadniającej – mówią leśnicy z Nadleśnictwa Zagnańsk.

W 2021 roku na działania związane z ochroną, zachowaniem i promocją dębu Bartka leśnicy wydali blisko 60 tys. zł, a na 2022 r. planują ponad 70 tys. zł z przeznaczeniem na instalacje nawadniającą, rozmnażanie, kontynuację działań zapobiegających rozszczelnieniu konaru północnego, ekspertyzę statyki, monitoring, przegląd instalacji odgromowej oraz działania w ramach utrzymania infrastruktury turystycznej i promocji.

Dąb Bartek wiele już przetrwał – to co złe – pożar, wichury, grzyby i związana z tym zgnilizna, to co dobre – zabiegi mające na celu jego ratowanie, plomby, podpory poprawiające statykę, badania, ekspertyzy, odsłanianie korony. Był świadkiem wielu wydarzeń rosnąc na polanie na wysokiej skarpie rzeki Bobrzy – ponad 700 lat to dużo. Choć uznany pomnikiem przyrody w 1952 roku to już w 1934 r. odznaczony – uznany przez sąd konkursowy przyrodników pod przewodnictwem prof. Władysława Szafera za najokazalsze drzewo w granicach międzywojennej Polski. Jest jedną z największych atrakcji turystycznych regionu świętokrzyskiego.

Aby zapewnić mu i zwiedzającym bezpieczeństwo (niestety również przed ludźmi) dąb Bartek jest stale monitorowany, gdy sytuacja tego wymaga leśnicy współpracują też z policją przy jego ochronie. Jednocześnie, dzięki kamerom do monitoringu można go zobaczyć online http://www.dabbarteknaszwspolnyznajomy.pl/multimedia/kamera-online

Wokół pomnikowego drzewa w ramach projektu wybudowano też nowe ogrodzenie i ścieżkę edukacyjno-turystyczną, która jest przystosowana dla osób niepełnosprawnych. Doczekał się także publikacji w całości mu poświęconej.

*****

Jeden z najsłynniejszych w Polsce pomników przyrody dąb Bartek jest objęty szeregiem działań ochronnych w ramach projektu „Dąb Bartek. Nasz wspólny znajomy”. Informacje o projekcie: http://www.dabbarteknaszwspolnyznajomy.pl/