Działania ochronne trwały od końca września i zostały wykonane przez specjalistyczną firmę na zlecenie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach pod ścisłym nadzorem naukowym i konserwatorskim we współpracy z leśnikami.

Tropy dinozaurów zostały pozostawione w dolinie jurajskiej rzeki przez wiele osobników i to różnych gatunków. Pochodzą sprzed około 200 milionów lat. Najważniejsze z nich znajdują się pod drewnianym zadaszeniem, w ten sposób zostały zabezpieczone przed zniszczeniem przez warunki atmosferyczne i ludzi. Jednocześnie takie ich wyeksponowanie pozwala na udostępnienie dla edukacji. Było ich na tyle dużo, że wykonano mapę szlaków tropów dinozaurów, można ją obejrzeć na tablicy w rezerwacie. W ramach zabezpieczonego odsłonięcia w obrębie wiaty wyodrębniono tropy dwóch dorosłych wielkich, roślinożernych zauropodów, stadko czterech młodych zauropodów, dwa drapieżne średnie dilofozaury z grupy teropodów i inne tropy bez szczegółowego przyporządkowania tras. Występują one na powierzchniach ławic piaskowców w odsłonięciach ścian i dna dolnojurajskich iłów. Ciekawostką z Sołytkowa jest nowy ichnogatunek Kayentapus soltykovensis. Są też tropy dinozaurów ptasiomiednicznych oraz małych archozaurów, a także prawdopodobnie gadów ssakokształtnych, płazów i ssaków. Co ciekawe tropy zostały pozostawione w różnych sytuacjach życiowych, w trakcie przemieszczania się na lądzie lub w środowisku wodnym. – To wskazuje na stadny tryb życia dinozaurów roślinożernych, jest to pierwsze miejsce na świecie, w którym zostało to udokumentowane – wyjaśnił Jacek Oleś, zastępca nadleśniczego Nadleśnictwa Stąporków.

https://kielce.tvp.pl/45234434/bezcenne-slady-zapobiec-degradacji-pamiatek-sprzed-milionow-lat

Wtórne pojawianie się roślinności, zarastanie skał i miejsc tropów dinozaurów to główne zagrożenia na terenie rezerwatu. Ślady dinozaurów w miarę upływu czasu stały się coraz mniej wyraźne za sprawą procesów wietrzenia piaskowców, w których są odciśnięte. Stąd zaszła konieczność renowacji, w tym wyczyszczenia powierzchni kamieni z tropami i szczelin pomiędzy piaskowcami, a także pokrycia impregnującymi, bezpiecznymi dla środowiska substancjami (z czasową osłoną dla lepszego wnikania preparatu). Działania dotyczyły też zabezpieczenia spękań przed wnikaniem wody oraz ochrony płyty z piaskowcami przed podmakaniem.

Rezerwat przyrody Gagaty Sołtykowskie został utworzony w 1997 roku. Ochronie podlegają tu odsłonięcia skał dolnojurajskich oraz zawarte w nich okazy paleontologiczne i mineralogiczne. Nie jest to naturalne odsłonięcie, lecz teren wyrobiska dawnej kopalni odkrywkowej glin ceramicznych wykorzystywanych do wyrobu cegieł, która działała do 1977 roku. Kopalni właśnie rezerwat zawdzięcza księżycowy, lub kojarzący się z tundrą krajobraz – zobaczymy tu miejscami nagą, wielokolorową skałę, karłowate sosny i brzozy z samosiewu oraz zagłębienia wypełnione wodą i roślinnością bagienną. Malowniczo jest tu jesienią, ale także w maju, gdy na biało owocuje wełnianka porastające bagniste tereny rezerwatu.

Oprócz tropów dinozaurów w rezerwacie dostrzec można profil środowisk sedymentacyjnych utworów rzeczno-jeziornych dolnej Jury, a w nim skamieniałe ślady roślin, skamieniałe jamki pozostawione przez małże słodkowodne i szczątki owadów, głównie chrząszczy i muszloraczków słodkowodnych.

W rezerwacie jest jeszcze jedna ciekawostka, tym razem geologiczna. W pokładach iłów występują gagaty, od nich właśnie pochodzi nazwa rezerwatu. To rzadka bitumiczna, błyszcząca odmiana węgla brunatnego, powstała z uwęglenia jurajskich drzew z rodziny araukarii, która bywa stosowana w jubilerstwie (jako tzw. biżuteria żałobna). Wśród ciekawych minerałów są tu spotykane także syderyty, które w pobliżu rezerwatu były przedmiotem historycznej eksploatacji górniczej w formie lejów szybowych, częstych w świętokrzyskich lasach.

Zakończenie prac, które wkrótce nastąpi to dobra informacja dla turystów, zarówno tych, którzy wizytę w Gagatach Sołtykowskich planują indywidualnie, jak i grup zorganizowanych. Wycieczka tutaj może być częścią poszukiwań śladów dinozaurów w regionie świętokrzyskim, ale też wycieczką geologiczną, czy śladami dawnego górnictwa.

Rezerwat przyrody Gagaty Sołtykowskie położony jest na uboczu, z dala od dużych miejscowości, w pobliżu trasy Końskie – Skarżysko. Ślady dinozaurów można zwiedzać korzystając z wyznaczonych tras i utrzymywanej przez leśników infrastruktury turystycznej – pobliskiego parkingu i miejsc odpoczynku. Cała trasa prowadząca do rezerwatu jest oznakowana. Urozmaiceniem zwiedzania jest drewniany pomost, poprowadzony przez podmokłe tereny w pobliżu rezerwatu.

Zrozumieć Ziemię - Gagaty Sołtykowskie PIG

Najważniejsza jest jednak nie turystyka, ale zachowanie dziedzictwa geologicznego. Takie miejsca jak Gagaty Sołtykowskie to teren tzw. „świętokrzyskiego parku jurajskiego” rozciągającego się na północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, od przedmieść Kielc, aż pod Radom. Edukację o nim można zacząć właśnie tutaj, łącząc ją z wycieczką do lasu.

Jak wyglądał Kayentapus soltykovensis http://muzeum.pgi.gov.pl/lekcje_int/tropy/stopy_i_tropy2.htm