Począwszy od przełomu wieków X i XI, aż do roku 1789 większość tutejszych lasów należała do Biskupstwa Krakowskiego. Stanowiły one trzon Puszczy Świętokrzyskiej i rozciągały się na obszarze wyznaczonym granicami kilku miejscowości - Łagowa, Kielc, Samsonowa, Skarżyska oraz Iłży. Na przestrzeni tych lat biskupstwo wybudowało trzy siedziby: w Kielcach, Bodzentynie i Iłży, które miały ułatwić administrowanie dobrami ziemskimi i leśnymi. W 1789 roku, decyzją Sejmu, lasy i inne dobra zostały przejęte przez Skarb Państwa, a dochody z nich płynące zasilały od tej pory kasę państwową.

Oprócz lasów stanowiących własność biskupstwa, drugą istotną kategorią własności leśnej były lasy rządowe, często nazywane królewskimi. Najbardziej znane wśród nich to Puszcza Kozienicka oraz kompleksy leśne w okolicach Radoszyc, Przedborza, Malkowic, Szydłowa i Brudzewic.

W tamtym okresie, lokalna społeczność wykorzystywała las głównie w zakresie łowiectwa i bartnictwa, a wartościowe drewno służyło górnictwu, hutnictwu oraz budownictwu.

W 1795 roku, po trzecim rozbiorze Polski, ziemie między Wisłą a Pilicą weszły w skład Austrii, co spowodowało, że w lasach przez blisko 14 lat stosowano austriackie formy zarządzania. Lasy stanowiły część ekonomii, które z kolei podlegały wydzierżawianiu.

W 1809 roku, po przegranej przez Austrię wojnie z Francją, tutejsze ziemie weszły w skład utworzonego wówczas Księstwa Warszawskiego. Za gospodarkę leśną odpowiadała nowo utworzona Generalna Dyrekcja Dóbr i Lasów Narodowych, która w ramach departamentów podzieliła lasy na leśnictwa, będące odpowiednikiem dzisiejszych nadleśnictw. Były to początki bardziej zorganizowanej, a przede wszystkim samodzielnej gospodarki leśnej. Stan taki trwał tylko do roku 1813, kiedy to po przegranej przez Napoleona wojnie, tereny Księstwa Warszawskiego zajęli Rosjanie.

Wywóz drewna. Urząd Leśny Smardzewice (fot. archiwum RDLP w Radomiu)

Po utworzeniu Królestwa Polskiego w 1815 roku, rozpoczął się bardzo dobry okres dla rozwoju gospodarki leśnej na tym terenie. Choć zasady gospodarowania kształtowane były przez wzorce niemieckie, to coraz śmielej stosowano polskie sposoby gospodarowania. W okresie tym ugruntowała się samodzielność leśnictw, dzisiaj rozumianych jako nadleśnictwa, zarządzających tylko lasami. Zahamowano plądrowniczy system użytkowania lasu, a plan urządzania lasu stał się podstawą gospodarowania. Lasy rządowe, których powierzchnia wynosiła wówczas około 200 tys. ha podzielone były na piętnaście leśnictw. Z ośmiu leśnictw wyodrębniono tzw. lasy górnicze, których głównym zadaniem było zaopatrywanie hut i kopalń w drewno. Stan podporządkowania tych lasów potrzebom górnictwa i hutnictwa trwał do 1869 roku.

Korzystny rozwój gospodarki leśnej przerwał wybuch Powstania Listopadowego w 1830 roku, a skutki klęski narodowej odczuły również lasy. Od 1835 roku, część lasów zaczęto przeznaczać na tzw. donacje i majoraty, które w większości wypadków przetrwały do zakończenia I wojny światowej. Tragiczne piętno odcisnęło również Powstanie Styczniowe, które wybuchło w 1863 roku, a tutejsze ziemie stały się jednym z głównych obszarów działań powstańczych. Ślady Powstania Styczniowego przetrwały w lasach do chwili obecnej. Wiele miejsc walk i spoczynku żołnierzy oraz powstańców, wskazują pomniki albo skromne krzyże, które łatwo tutaj odnaleźć. Dla polskich lasów dotkliwszą stratą niż zdewastowane drzewostany, była decyzja zaborcy o zwalnianiu polskiego personelu leśnego lub przenoszenie go do guberni położonych w głębi Rosji.

W 1880 roku na ziemiach Królestwa Polskiego utworzono trzy Okręgowe Urzędy Leśne: w Suwałkach, Piotrkowie i Radomiu. Ten ostatni dał początek obecnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu.

W 1880 roku na ziemiach Królestwa Polskiego utworzono trzy Okręgowe Urzędy Leśne: w Suwałkach, Piotrkowie i Radomiu. Ten ostatni dał początek obecnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu. Kierownicze stanowiska zajmowali wówczas urzędnicy rosyjscy, a personel techniczno-administracyjny stanowili Polacy. Rosjanie zakończyli administrowanie tymi terenami w 1915 roku.

Okres I wojny światowej łączy się z budową sieci kolejek leśnych i tartaków w pobliżu dużych kompleksów leśnych. Był to wstęp do bardzo intensywnej eksploatacji radomskich lasów. Inwestycje objęły głównie Puszczę Świętokrzyską i Puszczę Kozienicką. Skutkiem było największe spustoszenie w drzewostanach właśnie tych kompleksów leśnych. Pozytywnym aspektem tego okresu był napływ Polaków-leśników, wywodzących się z Galicji, którzy objęli stanowiska inżynieryjno-techniczne i stali się opoką powojennej polskiej administracji leśnej. Podstawową leśną jednostką administracyjną w tym okresie był Powiatowy Urząd Leśny, na czele którego stał kierownik.

Kolejka wąskotorowa w Garbatce-Letnisko (fot. archiwum Stowarzyszenia Przyjaciół Garbatki)

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, już w listopadzie, powołano pierwszych nadleśniczych, a w lutym 1919 roku w Radomiu rozpoczął działalność Zarząd Okręgowy Dóbr Państwowych. W wyniku kolejnych reorganizacji przekształcił się on w Dyrekcję Lasów Państwowych w Radomiu. W okresie międzywojennym powierzchnia lasów państwowych nadzorowanych przez DLP w Radomiu wynosiła od 241 do 255 tys. ha. Lasy podzielone były na nadleśnictwa, których liczba wahała się od 25 do 40. Podstawowe zadania jakie spoczęły wówczas na leśnikach to dostarczanie drewna na potrzeby odbudowy kraju oraz zorganizowanie i uporządkowanie gospodarowania w lasach na podstawie sporządzonych wcześniej planów urządzenia lasu.

Okres II wojny światowej, obejmujący lata 1939-1945, był pod każdym względem niezwykle tragiczny dla miejscowej administracji i lasów. W różnych okolicznościach zginęło ponad 300 leśników. Lasy radomskie stały się miejscem tragedii narodu polskiego, żydowskiego i rosyjskiego.

W tym czasie lasy wszystkich form własności zorganizowane były w nadleśnictwa, które podlegały pod Inspekcje Leśne (Forstinspektion). Te z kolei zarządzane były przez utworzony w Radomiu niemiecki Urząd Leśny – Oddział Leśnictwa (Abteilung Forsten), funkcjonujący jako jednostka rządowa w ramach dystryktu (okręgu). Dystrykt radomski był jednym z czterech w ramach tzw. Generalnego Gubernatorstwa. W okresie II wojny światowej okupanci gospodarowali lasami w sposób rabunkowy. Wycięli około 10 mln m sześc. drewna oraz pozostawili kilkanaście tysięcy hektarów niezalesionych powierzchni pozrębowych.

Po odzyskaniu niepodległości organizacja zarządzania tutejszymi lasami wzorowana była na przedwojennym systemie i strukturze organizacyjnej. W roku 1950 przeprowadzono pierwszą reorganizację, wprowadzając do dotychczasowego schematu organizacji jednostkę pośrednią – Rejony Lasów Państwowych. Zmiana była krótkotrwała, już w 1959 roku powrócono do rozwiązań sprzed 1950 roku, likwidując Rejony Lasów.

Kolejną reorganizację w dyrekcji radomskiej przeprowadzono w 1972 roku, kiedy to w miejsce funkcjonujących dotychczas 62 nadleśnictw utworzono 22 jednostki. Powierzchnia lasów zarządzanych przez dyrekcję wynosiła wówczas około 357 tys. ha. W jej skład wchodziły ponadto 2 Zespoły Składnic Lasów Państwowych, 2 Ośrodki Remontowo-Budowlane oraz Ośrodek Szkoleniowy w Jedlni.

W 1975 roku, decyzją władz centralnych, rozwiązano Okręgowy Zarząd Lasów Państwowych w Radomiu, a nadleśnictwa przydzielono do dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie, Łodzi, Krakowie i Katowicach. W 1983 roku reaktywowano funkcjonowanie Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu.

Poznaj historię Lasów Państwowych – pobierz książkę „Znaki czasu. Wczoraj i dziś Lasów Państwowych"