Lista aktualności Lista aktualności

Wyprawa na poziomki

Wśród owoców runa leśnego poziomki budzą największą sympatię, choć rzadko zbierane są w dużych ilościach i dla konkretnego przeznaczenia. Warto latem wybrać się do lasu i posmakować tych owoców.

Najłatwiej znaleźć poziomki na poboczach leśnych dróg i polan, oraz brzegach borów i lasów, zwłaszcza tych mieszanych oraz w niezbyt gęstych zaroślach i na zboczach. Jej wzrostowi i owocowaniu sprzyja tu odkryta przestrzeń i duże nasłonecznienie, a także użytkowanie tych miejsc – koszenie poboczy dróg i śródleśnych polan, czy coraz rzadszy wypas zwierząt. Lubi też miejsca przy zrębach, a potem przy młodych leśnych powierzchniach, gdzie posadzono drzewa – uprawach. Poziomki, które rosną w półcieniu słabiej obradzają i mają mniej aromatyczne, ale nieco większe owoce.

Z botanicznego punktu widzenia owoce poziomki to tzw. owoce pozorne, czyli zbiór niełupek osadzonych na kulistym, czerwonym, mięsistym i soczystym dnie kwiatowym. Możemy nimi cieszyć się latem – w okresie wakacji, czasem powtórnie kwitną jesienią, lecz bez słońca nie mają już tak intensywnego zapachu i smaku.

Poziomki zawierają dużo witaminy C, minerały i kwasy organiczne, mają znaczenie dietetyczne. Najlepsze są do bezpośredniego spożycia, nie należy ich jednak zbyt długo przetrzymywać, gdyż łatwo gorzknieją i przez swą delikatną strukturę szybko tracą wygląd. Nadają się na soki, konfitury i dżemy (uwaga długo smażone gorzknieją), jak również do mrożenia. Mogą stanowić początek ratafii – nalewki z kolejno pojawiających się, dorzucanych stopniowo owoców. W ciągu lata można dodawać do niej kolejno pojawiające się owoce leśne tj. borówki czernice, maliny, jeżyny, borówki bagienne, borówki brusznice i żurawiny błotne.

Poziomka ma swoje miejsce wśród ziół. Surowcem zielarskim jest  zwykle ziele tj. suszone liście Herba Fragariae. Józef Rostafiński w Zielniku Czarodziejskim z 1893 roku podaje, że „Liście trzymane pod pachami i zmieniane powstrzymują tok krwi z nosa". Idąc tym tropem w innych publikacjach znajdujemy wyjaśnienie, że poziomka posiada w swoim składzie substancje działające ściągająco, a jej korzeń tym razem umieszczony w miejscu krwawienia może być przydatny w jego zatrzymaniu. Rada ta jednak współcześnie wydaje mieć zastosowanie głównie w leśnym survivalu.

Krystyna Alagor w książce Medycyna zapomniana umieszcza ziele poziomki wśród ziół oczyszczających krew z toksyn i złogów, wskazuje też owoce poziomki jako dobre źródło wapnia, polecając je do wprowadzenia do diety wzbogacającej nas w ten mikroelement. Poziomka nadaje się także na maseczkę ze względu na właściwości rozjaśniające cerę, a co ciekawe jako składnik pasty do zębów – ze względu na kwas salicylowy rozpuszczający kamień nazębny.

W kraju występują trzy gatunki poziomek. Najczęściej spotykana jest Fragaria vesca L. poziomka pospolita, a poziomka twardawa Fragaria viridis Duchesne występuje rzadziej i można ją spotkać raczej w dąbrowach. Trzeci gatunek to poziomka wysoka Fragaria moschata Duchesne spotykana jeszcze rzadziej, w miejscach bardziej wilgotnych. Oprócz miejsca występowania gatunki te różnią się wysokością, szczegółami budowy liści i owoców oraz zdolnością do wytwarzania rozłóg, przez które rozmnażają się wegetatywnie podobnie do truskawek.

Poziomki budzą sympatię i mają znaczenie kulturowe. Przykładem jest Zając Poziomka, znany dzieciom z programu Tik-Tak, czy bardziej poważnie – film Ingmara Bergmana o tajemniczym tytule „Tam gdzie rosną poziomki". Dawniej ulubioną i bardzo prostą zabawą dzieci było nawlekanie na źdźbła trawy owoców poziomek.

Poziomki są dobrym pretekstem, aby wybrać się w wakacje z dziećmi do lasu i wspólnie spróbować tego owocu, będącego przodkiem odmian ogrodowych, a wraz z innym gatunkami ze świata także truskawek.